Verslagen&Debatten van het Comité voor Studie en Wetgeving/Travaux du Comité d'Etudes&de Législation Anniversaire

Par Bruylant

Het Comité voor de Studie en Wetgeving van de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat bestaat uit juristen uit het notariaat en uit andere juridische milieus (hoogleraren, topambtenaren, advocaten, magistraten…) die zich van nabij interesseren voor de notariële praktijk. Het Comité heeft een dubbele rol. Enerzijds zorgt het voor de uitwerking van rechtsleer op basis van bijzondere problemen uit de notariële praktijk en anderzijds buigt het Comité zich over wetsvoorstellen met betrekking tot onderwerpen waarbij het notariaat betrokken is.
*************************
Le Comité d’Études et de Législation de la Fédération Royale du Notariat Belge se compose d’éminents juristes issus du notariat et d’autres milieux juridiques (professeurs, hauts fonctionnaires, avocats, magistrats…) qui s’intéressent de près à la pratique notariale. Ce Comité d’une part, alimente la doctrine en fonction des problèmes particuliers de la pratique notariale et, d’autre part, étudie des propositions de loi concernant des sujets où le notariat est actif.

• Langue: Français
• Éditeur: Bruylant
• Date de sortie: 28 nov. 2013
• ISBN: 9782802745488

Aperçu du livre

couverturepagetitre

Pour toute information sur nos fonds et nos nouveautés dans votre domaine de spécialisation, consultez nos sites web via www.larciergroup.com.

© Groupe Larcier s.a., 2014

Éditions Bruylant

Rue des Minimes, 39 • B-1000 Bruxelles

Tous droits réservés pour tous pays.

Il est interdit, sauf accord préalable et écrit de l’éditeur, de reproduire (notamment par photocopie) partiellement ou totalement le présent ouvrage, de le stocker dans une banque de données ou de le communiquer au public, sous quelque forme et de quelque manière que ce soit.

EAN 978-2-8027-4548-8

Cette version numérique de l’ouvrage a été réalisée par Nord Compo pour le Groupe Larcier. Nous vous remercions de respecter la propriété littéraire et artistique. Le « photoco-pillage » menace l’avenir du livre.

VOORWOORD

HET COMITÉ VOOR STUDIE EN WETGEVING, EEN STERRENRESTAURANT VOOR HET NOTARIAAT

Een goede slager beheerst met gemak de textuur van het vlees ; een uitstekende bakker heeft een perfecte kennis van de producten verwerkt in zijn brood ; een topchocolatier speelt met de mogelijkheden die de cacaoboon hem biedt en een chef in een sterrenrestaurant, die verenigt al deze kwaliteiten en nog veel meer. Zo vergaat het ook de notaris die zich beweegt in een variëteit van rechtsgebieden en die van al deze rechtsgebieden op de hoogte dient te zijn én te blijven¹, tegelijk specialist én generalist. De notaris moet zijn cliënten raad geven over de draagwijdte en de gevolgen van de akte naar alle betrokken rechtsgebieden². Eén van de elementen die ter beschikking staan van de notaris zijn de adviesorganen in de schoot van de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat (KFBN), te weten het Consultatiecentrum en het Comité voor Studie en Wetgeving.

Het Comité buigt zich dan ook over vragen van administratief recht, van zakenrecht, van fiscaal recht, van familierecht en familiaal vermogensrecht, van verbintenissenrecht, van vennootschapsrecht, van gerechtelijk recht en van notarieel recht. Van Aandelen tot Zuiverende verkoop. Vele dossiers situeren zich op het snijpunt tussen twee rechtsgebieden. De laatste jaren, hoe kan het ook anders, is een van die twee rechtsgebieden zeer vaak het fiscaal recht, een evolutie die zeker niet zal worden gekeerd na de invoering van de fiscaal anti-misbruikbepalingen inzake registratierechten en successierechten.

Daartoe kan het Comité rekenen op een plejade van specialisten in al deze rechtstakken, specialisten die behoren tot verschillende beroepsgroepen en afkomstig zijn uit alle windstreken van ons Koninkrijk. De gedachtewisseling tussen een Luikse hoogleraar, een Mechelse hypotheekbewaarder, een magistraat uit Namen, een advocaat uit Brussel en een notaris uit Vorselaar biedt een unieke verrijking van het debat, dat aldus niet alleen op academisch niveau wordt gevoerd, maar tevens een inbreng geniet van de uitgebreide praktijkervaring die aanwezig is binnen het Comité. Al deze specialisten lenen hun kennis, ervaring en kostbare tijd geheel belangeloos.

Hoewel de dossiers van het Comité vaak een grote impact hebben op de praktijk, blijft dit werk toch vaak onontgonnen. Voorzitter Rodolphe Eeman schreef in het Liber Memorialis van het Comité voor Studie en Wetgeving dat de verslagen van het Comité reeds geciteerd worden in de rechtsleer, maar moeilijk bereikbaar blijven voor wie geen notaris is³. In het Liber Amicorum van professor Johan Verstraete, lid van het Comité, kon ik alleen maar beamen dat de Verslagen en Debatten van het Comité voor Studie en Wetgeving onrecht worden aangedaan doordat zij slechts door weinigen gekend zijn en zelden geciteerd worden⁴. Werd dit als een publieke sollicitatie ervaren door het Comité ? Nochtans was het oorspronkelijk helemaal niet de bedoeling dat de verslagen van het Comité verspreid zouden worden.

De eerste vijftien jaar na de oprichting van het Comité in 1923 waren de werken van het Comité intern en vertrouwelijk. Het was wachten tot 1937 op de eerste publicatie van de Verslagen en Debatten in 3 boekdelen. Maar tot en met 1974 bevatten de verslagboeken de vermelding « La présente édition des Traveaux du Comité d’Études en de Législation n’est pas destinée au public, mais seulement aux notaires du Royaume, qui la reçoivent à titre strictement personnel⁵ ». Bij zitting van 13 september 1975 gooide het Comité het over een heel andere boeg en besliste dat behoudens uitzondering de dossiers gepubliceerd en wijd verspreid (moeten) worden.⁶

Inhoudelijk werden ook enkele belangrijke stappen gezet. Daar waar in 1970 vaak geen conclusie werd opgetekend, of een kort het verslag wordt goedgekeurd, worden de conclusies stelselmatig uitgebreid tot een nuttige samenvatting van de uitkomst van de opgemaakte verslagen en gevoerde debatten. De conclusie dient uiteraard steeds te worden samen gelezen met deze verslagen en debatten.

Samenvattingen van de voornaamste dossiers worden thans gepubliceerd in Notamus en zijn zo al voor het brede – juridische – publiek toegankelijk nog voor de verschijning in de verslagboeken. Ook worden de notarissen en hun medewerkers op de hoogte gehouden via het e-notariaat en via de studiedagen door de NR, teneinde een snelle verspreiding van deze vaak belangrijke informatie mogelijk te maken.

Als laatste element is er deze alfabetische tabel, die de draad weer opneemt na 34 jaar. Deze tabel moet een meer doelgericht gebruik van de verslagboeken mogelijk maken, verslagboeken die elke notaris nog steeds gratis ontvangt vanwege de Federatie.

Deze alfabetische tabel is tot stand kunnen komen dankzij de onvoorwaardelijke steun van het bureau van de plenaire, Nederlandse en Franse kamer, van mijn Franstalige collega Catherine Poncelet, van de verslaggever, Christoph Castelein, van het juridisch bureau van de KFBN en in het bijzonder mevrouw Hilde Jacobs en haar medewerker, de heer Jean-Pascal Casterman. Maar vooral is dit het werk van mevrouw Helen Muylaert en mevrouw Eva Milants die ik uitdrukkelijk wens te bedanken.

Tot slot wens ik hier hulde te brengen aan alle leden die het Comité voor Studie en Wetgeving hebben gevormd sedert 6 oktober 1923.

Maarten De Clercq

Geassocieerd notaris te Stekene (Kemzeke)

Secretaris van het Comité voor Studie en Wetgeving

1. Artikel 11 van de Deontologische Code : De notaris respecteert zijn wettelijke verplichtingen inzake nformatie en raadgeving. Daartoe zorgt hij ervoor zijn juridische kennis actueel te houden; zie hieromtrent J. VERSTAPPEN, De deontologische code van het notariaat, Brussel, Larcier, 2009, 49 ;

2. L. WEYTS, De notariswet (algemeen deel), Reeks notarieel recht, Mechelen, Kluwer, 2012, 38 ; H. CASMAN, Précis du notariat, Brussel, Bruylant, 2011, 10.

3. Uitgegeven naar aanleiding van het 75-jarige bestaan van het Comité voor Studie en Wetgeving

4. M. DE CLERCQ, Van een gezamenlijk tot een gemeenschappelijk goed, in : C. CASTELEIN, A. VERBEKE en L. WEYTS (eds), Notariële Clausules, Antwerpen, Intersentia, 2007, 124.

5. Met dank aan notaris Katrien Honinckx te Mechelen voor het ter beschikking stellen van dit boekdeel

6. Verslagen en debatten, 1975, p. 25

AVANT-PROPOS

LE COMITÉ D’ÉTUDES ET DE LÉGISLATION : UN RESTAURANT ÉTOILÉ POUR LE NOTARIAT

Un bon boucher maîtrise avec aisance la texture de la viande, un excellent boulanger a une connaissance parfaite des différents produits qui composent son pain, un maître-chocolatier se joue de toutes les possibilités qu’un cacaotier lui offre et le chef d’un restaurant étoilé réunit toutes ces qualités, et plus encore. Il en est ainsi du notaire qui se doit de rester¹ informé dans les nombreux domaines juridiques dans lesquels il intervient, comme généraliste et spécialiste. Le notaire doit informer les clients sur la portée et les conséquences d‘un acte dans tous les domaines juridiques concernés². Parmi les canaux d’informations à la disposition du notaire se trouvent les organes d’avis logés dans le giron de la Fédération Royale du notariat belge à savoir : le Centre de consultation et le Comité d’études et de législation.

Le Comité se penche tant sur les questions de droit administratif que de droit réel, de droit fiscal, de droit familial et patrimonial, de droit des obligations, sans oublier le droit des sociétés, le droit judiciaire et le droit notarial. De « l’Absence » en « Vente publique ».

De nombreux dossiers se situent au carrefour de différents domaines juridiques. Ces dernières années – comment peut-il en être autrement ? – beaucoup de dossiers requièrent une attention particulière en droit fiscal, et la tendance ne va sûrement pas s’inverser avec l’entrée en vigueur de la loi anti-abus en matière de droit d’enregistrement et de droit de succession.

Pour ce faire, le Comité peut compter sur une pléiade de spécialistes dans toutes ces matières, spécialistes qui relèvent de différentes corporations et proviennent des quatre coins de notre Royaume. L’échange de vues entre un professeur de l’université de Liège, un conservateur des hypothèques de Malines, un magistrat de Namur, un avocat bruxellois et un notaire de Vorselaar offre un enrichissement unique au débat mais qui ne se situe pas uniquement au niveau académique, car il jouit également d’un apport de l’expérience des praticiens émérites également membres du Comité. Tous ces spécialistes prêtent leurs connaissances, expérience et temps précieux gracieusement.

Quand bien même les dossiers traités par le Comité ont souvent un grand impact sur la pratique, son travail reste méconnu. Le Président Rodolphe Eeman écrit dans le Liber Memorialis du Comité d’Études et de Législation que les rapports du Comité sont cités dans la doctrine, mais sont difficilement accessibles pour les « non-notaires »³.

Dans le Liber Amicorum du professeur Johan Verstraete, membre du Comité, je ne pouvais qu’approuver le fait que les Rapports et Débats du Comité d’Étude et de Législation se sont fait du tort parce qu’ils n’étaient connus que d’une minorité et rarement cités⁴.

Est-ce que cela a été ressenti comme une sollicitation publique par le Comité ? Nonobstant à l’origine, la volonté n’était pas de diffuser les rapports du Comité.

Durant les quinze années qui ont suivi la constitution du Comité en 1923, les rapports sont restés internes et confidentiels. Il a fallu attendre 1937 pour publier les premiers rapports en trois volumes. Mais jusqu’à et y compris 1974, les ouvrages contenant les rapports étaient précédés de la mention « La présente édition des Travaux du Comité d’Études en de Législation n’est pas destinée au public, mais seulement aux notaires du Royaume, qui la reçoivent à titre strictement personnel⁵ ».

Lors de sa séance du 13 septembre 1975, le Comité a revu fondamentalement sa position et décidé que sauf exception, les rapports devaient être publiés et largement diffusés.

Dans sa formulation, une étape a également été franchie. Alors qu’en 1970, les rapports n’étaient que rarement suivis d’une conclusion ou seulement clôturés par une conclusion vague du type « le rapport est approuvé », il a été décidé de clôturer systématiquement les débats par une conclusion reprenant un résumé des rapports et des débats, lesquelles conclusions se doivent toujours d’être lues à la lumière des rapports et débats.

Un résumé des dossiers principaux est publié dans le Notamus et est ainsi accessible pour un plus large public « juridique » avant la publication des rapports. Les notaires et leurs collaborateurs sont également informés via l’e-notariat et via les journées d’études organisées par le NR, afin d’assurer une diffusion large et rapide de ces informations importantes.

La présente table alphabétique qui répertorie les travaux de ces 34 dernières années parachève ce travail d’information et de diffusion. Cette table a pour vocation de faciliter l’utilisation des ouvrages de publication des travaux du Comité, ouvrages que chaque notaire reçoit gratuitement de la Fédération.

Cette table alphabétique a pu voir le jour grâce au précieux soutien du bureau de la Chambre plénière, des Chambres française et néerlandaise, de ma collègue francophone Catherine Poncelet, du rapporteur Christoph Castelein, du Département juridique de la FRNB et en particulier madame Hilde Jacobs et son collaborateur monsieur Jean-Pascal Casterman.

Mais surtout, ce travail est celui de madame Helen Muylaert et madame Eva Milants que je souhaite tout particulièrement remercier.

Je tiens également à rendre hommage à tous les membres du Comité d’Études et de Législation qui se sont succédé depuis le 6 octobre 1923.

Maarten De Clercq

Notaire associé à Stekene (Kemzeke)

Secrétaire du Comité d’Études et de Législation

1. Article 11 du Code de déontologie : « Le notaire respecte ses obligations légales en matière d’information et de conseil. À cet effet, il veille à maintenir ses connaissances juridiques à jour. » ; voir à ce propos J. VERSTAPPEN, De deontologische code van het notariaat, Brussel, Larcier, 2009, p. 49 ;

2. L.WEYTS, De notariswet (algemeen deel), Reeks notarieel recht, Mechelen, Kluwer, 2012, p. 38 ; H. CASMAN, Précis du notariat, Brussel, Bruylant 2011, p. 10.

3. Publié à l’occasion de la 75e année d’existence du Comité d’Étude et de Législation.

4. M. DE CLERCQ, « Van een gezamenlijk tot een gemeenschappelijk goed », in : C. CASTELEIN, A. VERBEKE en L. WEYTS (eds), Notariële Clausules, Antwerpen, Intersentia, 2007, p. 124.

5. Mes remerciements au notaire Katrien Honinckx à Mechelen d’avoir mis cet ouvrage à ma disposition.

A

Aandelen

Dossier 6240. – Vennootschappen – Lidmaatschapsrechten van aandelen – Nalatenschap – Gemeenschappelijk vermogen.

T. 1993-1994, p. 447. (zie ook erfrecht – aandelen en erfrecht – langstlevende echtgenoot – aandelen en vennootschappen – aandelen – nalatenschap)

Aankoop

• Blote eigendom

Dossier 2008. – Art. 9 W. Succ. Voorafgaande schenking bij de gesplitste aankoop vruchtgebruik/blote eigendom.

T. 2006-2007, p. 53.

• Echtscheidingsprocedure (tijdens)

Dossier 6107. – Echtscheiding door onderlinge toestemming – Echtgenoten gehuwd onder het wettelijk stelsel – Aankoop door één van de echtgenoten als eigen goed tijdens de proeftijd.

T. 1985, p. 134. (zie ook echtscheiding – Onderlinge toestemming – aankoop)

• Minderjarige (door) – machtiging

Dossier 6324. – Artikel 410, § 1, 9o BW. en artikel 859 BW. – Aankoop van een onroerend goed voor rekening van een minderjarige door de ouders die de prijs zelf betalen. Is er machtiging van de vrederechter vereist ? Wat dient in de nalatenschap van de ouders te worden ingebracht ?

T. 2004, p. 427. (zie ook schenking – onrechtstreekse schenking)

• Wederbelegging

Dossier 1951ter. – Geldigheid van de wederbelegging bij middel van eigen fondsen komend uit het gemeenschappelijk vermogen.

T. 1997-1998, p. 195. (zie ook HVR – wederbelegging)

Dossier 1997. – Onroerende wederbelegging – Mag de administratie van de registratie bewijzen van de wederbelegging eisen ?

T. 2003, p. 41. (zie ook HVR – wederbelegging en registratierechten – wederbelegging)

Dossier 1982. – Is het mogelijk een onroerend goed aan te kopen als wederbelegging van eigen gelden zonder onmiddellijke betaling ?

T. 2004, p. 1. (zie ook HVR – wederbelegging)

Dossier 4364. – Huwelijksvermogensrecht – Wederbelegging – Onverdeeldheid tussen eigen en gemeenschappelijk vermogen ?

T. 2004, p. 161. (zie ook HVR – onverdeeldheid en HVR – wederbelegging en onverdeeldheid)

Aanmaning

Dossier 1846. – Afstand van de aanmaning voorzien bij artikel 1644 Gerechtelijk Wetboek –Vorm.

T. 1983, p. 411. (zie ook beslag – rangregeling)

Aansprakelijkheid

Zie notaris – aansprakelijkheid.

Aanwas (beding van) – Tontine

• Afstand

Dossier 1906. – Fiscale gevolgen van de tontineclausule.

T. 1989-1990, p. 299. (zie ook aanwas-tontine – fiscale gevolgen en registratierechten – aanwas-tontine)

• Aleatoir karakter – bepaalde duur

Dossier 1980. – Hernieuwbaar aanwasbeding – Tijdstip van de raming van het aleatoir karakter.

T. 1999-2000, p. 331.

• Ereloon

Dossier 4382. – Tarificatie van de aanwasbedingen.

T. 2008-2009, p. 263. (zie ook notaris – ereloon – aanwas-tontine)

• Fiscale gevolgen

Dossier 6078. – Onroerend goed in onverdeeldheid toebehorend aan drie zusters – Oprichting van een vereniging – Beding van aanwas – Fiscale gevolgen.

T. 1981, p. 286. (zie ook registratierechten – aanwas-tontine en registratierechten – inbreng in vereniging)

Dossier 1906. – Fiscale gevolgen van de tontineclausule.

T. 1989-1990, p. 299. (zie ook aanwas-tontine – afstand en registratierechten – aanwas-tontine)

Dossier 6169. – Oprichting van een naamloze vennootschap tussen echtgenoten met tontinebeding voor de aandelen.

T. 1989-1990, p. 477. (zie ook aanwas-tontine – vennootschappen